ناهارخوران منطقه اى جنگلى در حدود ۴ كيلومترى جنوب شهر گرگان، يكى از نقاط گردشگرى ايران و استان گلستان به شمار مى رود كه داراى شهرتى ملى است به طورى كه براى بسيارى نام گرگان، ناهارخوران را در ذهن تداعى مى كند.
درختان سر به فلك كشيده جنگل باستانى همراه با امكانات گردشگرى ناهارخوران، تفرجگاهى زيبا با چشم اندازى ديدنى را در منطقه ايجاد كرده كه نه تنها مردم استان بلكه گردشگران بى شمارى در تمام ايام سال و بخصوص تعطيلات نوروز و تابستان به آن روى مى آورند. به همين سبب كمتر گردشگر و مسافرى است كه به شهر گرگان سفر كرده و يكبار به ناهارخوران نرفته باشد.
دانشنامه گلستان مى نويسد: در حال حاضر ناهارخوران با مساحت تقريبى ۳۰۰ هكتار به منطقه اى گفته مى شود كه بيشتر شامل جنگل هاى حاشيه جاده بوده اما مساحت پارك جنگلى ناهارخوران كه مديريت آن را شهردارى مركز استان گلستان بر عهده دارد حدود ۱۶۸ هكتار است. در واقع ناهارخوران را مى توان نوعى پارك به شمار آورد كه برخلاف پارك هاى جنگلى طبيعى، قبل از مطالعه، طراحى و تجهيز به صورت خودجوش براى بهره مندى از مواهب طبيعى و مناظر موجود آن توسط مردم از زمان هاى قديم استفاده شده است.
* تا روستاى زيارت
اين منطقه به دليل داشتن چشم اندازهاى زيبا، آب و هواى مناسب و نزديكى به گرگان از زمان دور مورد توجه ساكنان شهر بوده، به طورى كه اهالى بومى گرگان از اين مكان، بخصوص در تابستان ها براى سپرى كردن روزهاى گرم بهره مى برند و در ييلاق خوش آب و هواى ناهارخوران يعنى روستاى زيارت زندگى مى كردند.
در آن زمان كه هنوز راه مناسبى براى عبور وسايل نقليه از داخل جنگل وجود نداشت، اسب هاى روستاييان مردم را به روستا مى رساندند. امروزه راه دسترسى معمول به ناهارخوران از داخل شهر و از طريق بلوارى مقدور است كه در انتها به ميدان ناهارخوران ختم مى شود و پس از آن جاده پرپيچ و خم روستاى تفريحى و ييلاقى زيارت در دل جنگل سر به فلك كشيده آغاز مى شود.از لحاظ آب و هوايى، ناحيه ناهارخوران گرگان جزو نواحى معتدل و نيمه مرطوب خزرى است كه آب و هواى آن مطبوع و ملايم است و به دليل افزايش ارتفاع، هواى خنك ترى نسبت به شهر گرگان بويژه در فصل تابستان دارد. ميانگين حداقل دماى هواى اين منطقه بين ۱۲ تا ۲۲ درجه سانتى گراد و بارندگى متوسط سالانه آن ۶۴۹ ميليمتر اعلام شده است.
در دانشنامه گلستان آمده، اين منطقه داراى توپوگرافى ناهمگن است، به اين صورت كه با شيبى تند شروع و سپس به صورت تقريباً يكنواخت تا انتهاى منطقه ادامه مى يابد. اين پستى و بلندى پس از طى مسير اوليه جاده و در ناحيه اى معروف به باباطاهر چشم انداز و مناظرى زيبا را در پيش روى بيننده قرار مى دهد به طورى كه در اطراف، فضاى باز جنگلى و در افق ديد كوه هاى زيبا و پوشيده از درخت قرار دارد.
ارتفاع متوسط بيشتر اين منطقه حدود ۴۰۰ تا ۴۵۰ متر از سطح درياست كه در برخى نواحى به ۷۰۰ تا ۹۰۰ متر نيز مى رسد. ارتفاعات ناهارخوران گرگان داراى دره، آبريزها و يال هاى زيادى است كه محيط مناسبى را براى علاقه مندان به طبيعت و كوهپيمايان فراهم مى كند.
ارتفاعات غرب و جنوب غربى ميدان ناهارخوران مورد استفاده كوهپيمايان و مسير اصلى صعود آنها براى رسيدن به سفيدچشمه و ارتفاعات بالاتر است. دسترسى به اين ارتفاعات از راه پله هاى سنگى قديمى و زيباى موجود در محوطه ناهارخوران امكان پذير است.
* درختان و حيوانات جنگلى
«مزدك دوربيكى» در دانشنامه گلستان مى نويسد: پوشش گياهى منطقه ناهارخوران از نوع معتدل و جنگل هاى آن خزرى متعلق به جغرافياى گياهى هيركانى و داراى اراضى جنگلى متراكم است كه با توجه به گردشگرپذير بودن منطقه و دخالت انسانى در محيط، پوشش غيربومى نيز در آن ديده مى شود.
درختان بلوط، انجيلى، ممرز، افراپلت، نمدار، گيلاس وحشى، آزاد، خرمندى و درختچه هاى تمشك، كوله خاس، ازگيل و وليك از گياهان طبيعى و بومى و كاج، سرو، ماگنوليا، شمشاد، برگ نو، بيد مجنون، پاپيتال و مينا از گونه هاى دست كاشت آن است.
وى مى افزايد: منابع آبى موجود در ناهارخوران شامل چندين چشمه در محدوده اين منطقه است كه معروف ترين آن سفيدچشمه واقع در ارتفاعات اطراف آن است. تنها رودخانه ناهارخوران نيز زيارت است كه از ارتفاعات روستاى زيارت سرچشمه گرفته و با طول كلى ۴۰ كيلومتر در طول منطقه جريان دارد و جزو حوضه آبريز قره سو است كه يكى از منابع اصلى تأمين آب شهر گرگان محسوب مى شود. به گفته دوربيكى، از لحاظ گونه هاى جانورى هر چند به دليل از بين رفتن حالت طبيعى و شهرى شدن منطقه، جانوران زيادى در آن به چشم نمى خورند با اين وجود شب ها يا زمانى كه تراكم جمعيت انسانى آن كم است، مواردى از گراز، شغال، خفاش، موش، راسو، سنجاب، عقاب، شاهين، قمرى، داركوب، جغد، دم جنبانك، صعوه، سهره، چرخ ريسك، گنجشك، كلاغ، سار و مارمولك جنگلى در آن مشاهده شده است.
ناهارخوران از قديم به عنوان يك منطقه جنگلى تفريحى شناخته مى شد ولى در دهه هاى اخير به دلايل مختلف از جمله استفاده نادرست از منابع طبيعى، جنگل زدايى و توسعه بى برنامه و بى رويه شهر گرگان، بافت آن تغيير كرده به طورى كه مناطق مسكونى و ادارى و امكانات شهرى نيز به آن اضافه شده است. محيط انسانى اين منطقه شامل بخش مسكونى، ادارى، خدماتى، تفريحى و بخش باغ و فضاى سبز خصوصى است.
*جاذبه هاى گردشگرى
بيشتر جاذبه هاى گردشگرى ناهارخوران، طبيعى است و عمده بازديدكنندگان براى استفاده از محيط، چشم اندازها، آب و هوا، پيك نيك، پياده روى، ورزش، كوه پيمايى و فعاليت هاى مشابه به اين منطقه مى آيند.
هم اكنون بيشتر نواحى مورد استفاده گردشگران در كنار بلوار قرار دارد مانند ناحيه معروف به تپه باباطاهر، محوطه و ميدان ناهارخوران، جنگل دست كاشت كاج و ناحيه معروف به پارادايز كه با هتل ها، رستوران ها، شهربازى بچه ها، بازارچه خريد و ديگر امكانات شرايط مطلوبى را براى گذراندن اوقات فراغتى همراه با آرامش در اين منطقه فراهم كرده است.
اما مينو ناظرى، معاونت سازمان ميراث فرهنگى و گردشگرى استان گلستان عقيده دارد در دل طبيعت زيبا رفتن هم اينك كم شده است. وى در اين مورد مى گويد: چند سال پيش بلوار ۴۵ مترى به عنوان محور گردشگرى ناهارخوران و فضاى گردشگاهى تعيين و ساخته شد. مردم با اتومبيل مى آيند و در كنار پياده رو اتراق مى كنند.
وى مى افزايد: مكانى به اين خوبى را خداوند در شهر گرگان گذاشته اما به جز شهردارى كه مناطق تفريحى را تأسيس كرده است، مى شد مكان هايى در داخل جنگل براى گردشگرى ساخت.
